Wartość dziedzictwa przyrodniczego Gminy Brenna jest trudna do przecenienia, zasoby przyrodnicze obszaru gminy są znaczące, a w społeczności panuje zgoda co do wysokiej oceny ich wartości (...). Atrakcyjność turystyczna i lokalna gospodarka, której kołem zamachowym jest turystyka, opiera się na zasobach przyrodniczych. Odwiedzający Gminę Brenna oczekują możliwości wypoczynku w kontakcie z nieskażoną naturą Beskidów. Stąd w perspektywie wieloletniej rozwój turystyki jest ściśle skorelowany z zachowaniem wartości środowiska naturalnego.
- Prognoza oddziaływania na środowisko strategii rozwoju Gminy Brenna do 2020 r., 2013, s. 30
Troska o dziedzictwo kulturowe, historyczne, ale też przyrodnicze jest jednym z podstawowych mierników dojrzałości społecznej wspólnot ludzkich. Nawet społeczeństwa biedne i słabo rozwinięte cywilizacyjnie starają się przekazać kolejnym pokoleniom maksymalnie duży zasób odziedziczony po przodkach. Jak pod tym względem wygląda Gmina Brenna? Całkiem nieźle: mamy w Brennej Beskidzki Dom Zielin "Przytulia", Obserwatorium Nietoperzy, zielone pracownie przy szkołach, etc. Są jednak obszary, gdzie widać kolosalne zacofanie, tym bardziej, jeśli zestawimy oficjalne deklaracje ze stanem faktycznym. Bo jeśłi turystyka, opiera się na zasobach przyrodniczych, to jak wytłumaczyć fakt, iż od wielu lat nie promuje się skarbów przyrodniczych, w postaci pomników przyrody?
[Brenna jest siłą natury] chciałbym, żeby z tej siły natury wszyscy korzystali. Myślę, że jest to też duża szansa promocyjna dla gminy, żeby wskazać te miejsca, gdzie walory krajobrazowe podkreślają wyjątkową siłę natury. (...) - tak mówił w 2015 roku wójt Brennej Jerzy Pilch (źródło: https://wiadomosci.ox.pl/sila-natury-w-brennej,30010) Dlaczego od blisko 10 lat, odkąd Brenna przyjęła hasło promocyjne "Siła natury", nie zrobiono nic, by nadgonić wieloletnie zacofanie (względem np. Górek) w tej materii?
Dlaczego jest praktycznie niemożliwe, by turysta czy mieszkaniec z łatwością zlokalizował funkcjonujące w Brennej pomniki przyrody i dotarł do nich w czasie krótkiego spaceru (gdyż te istnieją jedynie na szczytach górskich na Bukowym Groniu, Równicy, Kotarzu, etc.)? Dlaczego nie chroni się skarbów przyrodniczych położonych w samym centrum wsi, czego koronnym przykładem jest najcenniejszy pod względem przyrodniczym ok. 300-letni cis, rosnący w samym centrum wsi?
Garść danych - Pomniki przyrody - najważniejsze informacje
- zgodnie z obowiązującym prawem ustanowienie (lub zniesienie) pomnika przyrody następuje w drodze uchwały rady gminy po uzgodnieniu z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska.
- Na terenie Gminy Brenna powołano kilkdziesiąt (ponad pięćdziesiąt) pomników przyrody, w tym 4 pomniki przyrody nieożywionej:
- 1. Jaskinia w Trzech Kopcach (1980)
- 2. Jaskinia Salmopolska (1993);
- 3. Jaskinia w Stołowie (1993);
- 4. Jaskinia Głęboka w Stołowie (2006)
- na jej terenie ochroną objęte są obecnie 54 pomniki przyrody
- dane z 2015 i 2020 r., m.in. według Prognozy oddziaływania na środowisko strategii rozwoju Gminy Brenna do 2020 r.
- w ostatnich latach liczba ta zmniejszyła się z powodu wykreślenia drzew chorujących (m.in. usychać zaczęła ważna historycznie lipa w Górkach Wielkich na ul. Żagana, która w czasie II wojny światowej miałą uratować życie jednemu z przedstawicieli zasłużónego rodu Skrzypków)
- liczba pomników przyrody na terenie Gminy Brenna świadczy o zaangażowaniu władz, które na początku XXI wieku, za ostatniej kadencji wójta Gminy Brenna Tadeusza Mendrka (1990-2006), zdecydowanie poparły działania badaczy i działaczy, związanych z "Góreckim Klubem Przyrodniczym", którzy - w czynie społecznym - przygotowali niezbędną dokumentację i złożyli propozycje. W rezultacie pomnikami zostało ponad 40 drzew i skupisk drzew!
- ok. 2000 roku powstał Program Ochrony Środowiska Gminy Brenna, który postawił sobie cele krótkoterminowe do 2004 roku (i długoterminowe do 2015), wówczas powzięto zamiar "Objęcie ochroną prawną drzew — propozycji pomników przyrody (5-10 obiektów)"
- Zadanie zrealizowano z nawiązką (zob. 2.7 Ochrona przyrody, Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska Gminy Brenna, Brenna, 2008, s. 20)
- w ciągu czterech lat (2004-2007) Gmina Brenna ustanowiła 48 pomników przyrody
- w latach 2004-2007 Gmina Brenna ustanowiła 48 pomników przyrody, w tym jeden pomnik przyrody nieożywionej – Jaskinię Głęboką w Stołowie.
- było to możliwe dzięki inicjatywie oddolnej, która spotkała się z życzliwym przyjęciem ze strony ówczesnych władz Gminy Brenna
- oto liczby:
- przed 2004 rokiem: kilka pomników ustanowionych przez Urząd Wojewódzki.
- 5 drzew pomnikowych
- 2 jaskinie
- 2004: 11,
- 2005: 20,
- 2006: 12,
- 2007: 5,
- Na bazie zebranych materiałów i wcześniej podjętych decyzji, już za kadencji wójt Iwony Szarek wydano publikacje popularyzatorskie, pt. Pomniki Przyrody Gminy Brenna
- t. 1: Górki
- t. 2: Brenna
- Z czasem, wobec zmiany klimatu politycznego, wszelkie prace związane z ochroną przyrody, poprzez ustanowienie ochrony pomnikowej, wychamowały.
- Za kadencji wójta Jerzego Pilcha (2014-2023), wszelkie działania w ww. temacie zamarły
- warto zestawić ww. działania z faktem, iż w 2015 roku zmieniono hsło promocyjne Gminy Brenna, którym stał sie slogan: "Siła natury", zob.:
- "Chciałbym, żeby z tej siły natury wszyscy korzystali – mówi wójt Brennej Jerzy Pilch – myślę, że jest to też duża szansa promocyjna dla gminy, żeby wskazać te miejsca, gdzie walory krajobrazowe podkreślają wyjątkową siłę natury. (...)". Źródło: https://wiadomosci.ox.pl/sila-natury-w-brennej,30010,
Wykaz pomników przyrody Gminy Brenna, zob. niżej
Felieton:
Brenna 10 razy w tyle za Górkami? To nie żart! To smutna prawda. Jesteśmy w wielu dziedzinach, przynajmniej kilka dekad za Górkami. Jest tak, co gorsza, również w kwestiach ważnych dla naszego wizerunku, jako miejscowości turystycznej, jako wsi góralskiej, gdzie ludzie żyją blisko natury, gdzie dbałość o dziedzictwo przodków jest na wysokim miejscu. Zagrożone to nie tylko kwestia tzw. "Piaru", ale realny problem dla pokolenia naszych dzieci i wnuków, co im po sobie zostawimy? Gołym okiem widać w Brennej zaniedbania w kwestii pomniki przyrody... W XXI wieku zastanawiamy się, czy warto chronić np. drzewo, które 3-krotnie przekracza wymiary pomnikowe, które rośnie w samym środku wsi, której hasłem jest "siła natury", podczas gdy pięć razy mniejsze od Brennej Górki Wielkie, mają dwukrotnie więcej pomników przyrody, znaczna część z nich w samym centrum; gdy u nas nie ma - ANI JEDNEGO!
W Brennej, której centrum odwiedza rocznie kilkadziesiąt, czy kilkaset tysięcy turystów, z których znaczna część przyjeżdża tu dla walorów przyrodniczych nie ma ani jednego pomnika przyrody, który rósłby w centrum wsi! Nie ma ani jednego pomnika przyrody, który rósłby w samej dolinie Brennicy lub w dolinach mniejszych potoków. Nie ma dosłownie ani jednego pomnika przyrody na terenie Brennej, który rósłby na gruncie innym niż Nadleśnictwa Ustroń, a więc czy to gminnym, prywatnym czy kościelnym! W dziedzinie ochrony drzew i ustanawiania pomników przyrody mamy niemal 18-letni zastój.
W Górkach Wielkich w odległości kilometra od kościoła parafialnego, czy szkoły znajduje się ok. 15 pomników przyrody. W Brennej w promieniu 2 kilometrów od kościoła w Centrum, czy szkoły nr 1, czy nr 2 - żaden!
Statystyki:
Na ponad 52 pomników przyrody ożywionej (ich liczba zmieniała się w czasie, z powodu wykreślenia drzew chorych) tylko 14 znajduje się w Brennej, w Górkach Małych 4, w Górkach Wielkich 34. Jest to jedna czwarta (ok. 27 %)! Biorąc pod uwagę powierzchnię Brennej i powierzchnię pozostałej części gminy dane są porażające.
Okaże się, iż Brenna jest wielokrotnie "niedoinwestowana". Niemal nikt przez ostatnie kilkadziesiąt lat nie zadbał o to, by chronić jej dziedzictwo - poza... górczanami (m.in. Tomaszem Jonderko).
- "3. Systematycznie wzmacniamy jakość infrastruktury oraz lokalnego ekosystemu (...)
- 16 Zachowanie i rozwój sieci ścieżek przyrodniczych i edukacyjnych.
- 17 Ochrona i inwentaryzacja osuwisk, osobliwości przyrodniczych i pomników przyrody".
- (POZIOM STRATEGICZNY - Cel strategiczny - Wymiar przestrzenny - Kierunek działania 9 Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatycznych – cz.2)
- "6 Tworzenie nowych produktów turystycznych i rozwijanie istniejących w oparciu o dziedzictwo kulturowe, przyrodnicze oraz współpracę transgraniczną. (POZIOM STRATEGICZNY - Wymiar gospodarczy - Cel strategiczny - Kierunek działania 5 Rozwijanie potencjału turystycznego)
- "3 Promocja, wykorzystanie hasła promocyjnego gminy: „Brenna – siła natury”.
- 4 Podnoszenie świadomości ekologicznej wśród mieszkańców i wpływu dziedzictwa naturalnego
- na rozwój turystyki w gminie". (POZIOM STRATEGICZNY - Wymiar gospodarczy - Cel strategiczny - Kierunek działania 6 Budowanie marki gminy i jej promocja)
- Czy Gmina Brenna ma już plan, jak wdrożyć w życie powyższe zapisy? Jakie kroki podjęto w latach 2014-2020, biorąc pod uwagę obowiązujące na ten czas zapisy... Przyjżyjmy się im bliżej:
- Ppniżej fragmenty dokumentu, pt. Prognoza oddziaływania na środowisko strategii rozwoju Gminy Brenna do 2020 r., która powstała w 2013 roku...
- "Uwzględniając powyższe aspekty rozwojowe oraz rezultaty prac diagnostycznych zdefiniowano misję Gminy Brenna:
- Gmina Brenna chroni środowisko naturalne oraz zachowuje zasady zrównoważonego rozwoju, gwarantuje wysoką jakość życia mieszkańców, a także wykorzystuje znaczącą wartość potencjału turystycznego.
- Poniżej szczegółowo scharakteryzowano zidentyfikowane domeny planowania:
- 1. Nowoczesne zarządzanie środowiskiem
- Cel strategiczny: Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz zachowanie wartości lokalnego dziedzictwa przyrodniczego.
- W wyniku przeprowadzonych konsultacji strategicznych, a także w kontekście wyników tzw. diagnozy strategicznej, obszar środowiska naturalnego należy uznać jako jednoznacznie dominujący w ramach perspektywy planowania rozwoju Gminy Brenna do 2020 roku. Decydujące były tu następujące
- przesłanki:
- • Wartość dziedzictwa przyrodniczego Gminy Brenna jest trudna do przecenienia, zasoby przyrodnicze obszaru gminy są znaczące, a w społeczności panuje zgoda co do wysokiej oceny ich wartości.
- • Jakość życia mieszkańców zależy w znaczącym stopniu od jakości otoczenia ekologicznego (...).
- • Atrakcyjność turystyczna i lokalna gospodarka, której kołem zamachowym jest turystyka, opiera się na zasobach przyrodniczych. Odwiedzający Gminę Brenna oczekują możliwości wypoczynku w kontakcie z nieskażoną naturą Beskidów. Stąd w perspektywie wieloletniej rozwój turystyki jest ściśle skorelowany z zachowaniem wartości środowiska naturalnego." s. 30
- "Jak wskazują przeprowadzone konsultacje społeczne na potrzeby Strategii, obszar środowiska naturalnego należy uznać jako jednoznacznie dominujący w ramach perspektywy planowania rozwoju Gminy Brenna do 2020 roku. O takim wyborze kierunku rozwoju zdecydowały następujące przesłanki stanowiące podstawę planowania strategicznego:
- • wartość dziedzictwa przyrodniczego Gminy Brenna jest trudna do przecenienia, zasoby przyrodnicze obszaru gminy są znaczące, a w społeczności panuje zgoda co do wysokiej oceny ich wartości;
- • jakość życia mieszkańców zależy w znaczącym stopniu od jakości otoczenia ekologicznego (pod uwagę brać trzeba stan zdrowia mieszkańców – warunkowany między innymi jakością wody, gleby, powietrza);
- • atrakcyjność turystyczna i lokalna gospodarka, której kołem zamachowym jest turystyka, opiera się na zasobach przyrodniczych. Odwiedzający Gminę Brenna oczekują możliwości wypoczynku w kontakcie z nieskażoną naturą Beskidów. Stąd w perspektywie wieloletniej rozwój turystyki jest ściśle skorelowany z zachowaniem wartości środowiska naturalnego. Z powyższego wynika, że dbałość o właściwy stan środowiska naturalnego oraz dążenie do poprawy w obszarach w których stan ten nie jest zadowalający jest jednym z kluczowych elementów rozwoju Gminy, bowiem wpływa on zarówno na atrakcyjność Gminy Brenna jako miejsca wypoczynku i turystyki, jakość życia mieszkańców, a także potencjał miejscowości do przyciągania nowych inwestycji i inwestorów.
- Zmiany, jakie wystąpią w środowisku będą obejmować wszystkie jego komponenty, t.j: warunki gruntowe, wodne, szatę roślinną, powietrze, a także krajobraz. " s. 48
- "4. Wykorzystanie potencjału turystycznego
- Cel strategiczny: Zapewnienie warunków dla wykorzystania potencjału turystycznego - unikatowych walorów Gminy Brenna
- Zgodnie z nowoczesnym podejściem do rozwoju lokalnego opartego o identyfikację przewag konkurencyjnych, kołem zamachowym lokalnej gospodarki w Gminie Brenna jest turystyka.
- Naturalny potencjał atrakcyjności turystycznej opartej w przeważającej mierze o unikatowe walory przyrodnicze wymaga możliwe szerokiego dopełnienia infrastrukturalnego, a także rozwoju oferty kulturalnej, sportowej, rekreacyjnej. " s. 31
- "6. Cel nadrzędny: Ochrona różnorodności biologicznej środowiska przyrodniczego Gminy, jako elementu zwiększenia jego atrakcyjności
- Jako sposób osiągnięcia tego celu wyszczególniono takie zadania jak: utworzenie Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCh) Gminy, realizacja ochrony czynnej w obszarach przyrodniczo cennych, podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, poprawa kondycji zdrowotno-sanitarnej lasów.
- 7. Cel nadrzędny: Wzrost wykształcenia mieszkańców w zakresie ekologii oraz rozwój ich zdolności adaptacyjnych do zmian społecznych i gospodarczych.
- Kierunek działań zawiera w sobie cele szczegółowe: edukacja ekologiczna nauczycieli, tworzenie ośrodków edukacji ekologicznej, realizacja programu edukacji ekologicznej dla szkół podstawowych i gimnazjów, tworzenie kół ekologicznych, organizacja wystaw proekologicznych, promocja gospodarstw ekologicznych oraz szkolenia i pokazy praktyczne dla rolników i działkowców w zakresie gospodarki ekologicznej.
- Zestawienie to obrazuje wprost zgodność Strategi rozwoju Gminy Brenna z Programem Ochrony Środowiska Gminy Brenna, we wszystkich kluczowych obszarach działań". s.39
- "Rozwój turystyki i promocja turystyczna Gminy przyniesie pozytywny efekt społeczny i ekonomiczny, pozwoli m.in. na wyeksponowanie walorów przyrodniczych, zachęci do korzystania z istniejącej infrastruktury turystycznej oraz umożliwi aktywne kreowanie postaw turystów jako
- współodpowiedzialnych za stan przyrody i środowiska". s.53
- "Strategia rozwoju Gminy Brenna jest komplementarna z Polityką ekologiczną państwa w obszarach strategicznych:
- 4. Edukacja ekologiczna – jest to obszar oddziaływania społecznego, na który wpływ będą mieć działania polegające na realizacji projektów związanych z edukacją ekologiczną, w tym systemie partnerstwa publiczno-prywatnego oraz NGO, a także podejmowanie działań na rzecz
- promocji i zachowania dziedzictwa przyrodniczego Gminy Brenna". s. 41
- W trakcie analizy mocnych i słabych stron, barier i szans rozwojowych Gminy Brenna, jako naczelną zasadę właściwego i zgodnego z oczekiwaniami mieszkańców i odwiedzających Gminę wyodrębniono
- Poprawę stanu środowiska naturalnego oraz zachowanie wartości lokalnego dziedzictwa przyrodniczego. Świadczy to o ścisłym związku dalszzego rozwoju Gminy z koniecznością dbałości o właściwy stan środowiska i wartości przyrodniczych. s. 47
- Tabela 3: Cele i zadania w ramach Strategii rozwoju Gminy Brenna do 2020 r.
- (jak również: Tabela 1: Macierz oddziaływań z wyszczególnieniem celów i zadań w ramach Strategii rozwoju Gminy Brenna do 2020 r. ) zawiera:
- 1. Cel strategiczny: Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz zachowanie wartości lokalnego dziedzictwa przyrodniczego
- 5.2. Cel operacyjny: Wzrost zaangażowania mieszkańców w ramach aktywnych działań na rzecz rozwoju lokalnego
- (...) Wdrażanie programów promocji i pobudzania aktywności obywatelskiej dzieci i młodzieży, np. w oparciu o działania związane z zachowaniem i promocją dziedzictwa kultury i przyrody
- 6.4. Cel operacyjny: Promocja wykorzystania technologii cyfrowych na rzecz działań proekologicznych
- Monitoring i promocja zasobów przyrodniczych przy wykorzystaniu narzędzi cyfrowych (...) "
Miażdżący raport
W związku z uchwaleniem nowego Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego władze Brennej były zmuszone zlecić w latach 2020-2022 powstanie dokumentu pod nazwą: „Prognoza oddziaływania na środowisko dla MPZP Gminy Brenna dla jednostek strukturalnych Brenna Spalona i Brenna Centrum”. W tym dokumencie na stronach 31-32, raport m.in.: uwypukla zaniechania dotyczące cisa rosnącego na cmentarzu w Brennej (!). W dokumencie powyższym czytamy w rozdziale, pt. Pomniki przyrody: "Na terenie objętym opracowaniem wskazywano do ochrony trzy drzewa do objęcia ochroną jako pomniki przyrody: nr 2 Cis pospolity Taxus baccata o obw. 125 cm [dane za publikacją: Pomniki Przyrody Gminy Brenna. Brenna, 2009"]. A więc po raz kolejny w 2020 (pierwszy w 2009 r.) badacze przygotowujący na potrzeby Urzędu Gminy dokumentację przyrodniczą, postulują ochronę Cisa z Brennej Centrum. Co Urząd Gminy i Radni robią z zaleceniami ekspertów, którym za pieniądze gminne zlecono wykonanie ekspertyzy?
Nie jest to jedyne zaniechanie w kwestii ochrony przyrody, czytamy w raporcie m.in., iż „w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Brenna z 2017 r., a także w opracowaniach wcześniejszych wskazywano na terenie gminy kilkanaście obszarów, które należałoby objąć ochroną ze względu na swoje wartości przyrodnicze lub krajobrazowe. [...] Niestety jak do tej pory nie została wykonana szczegółowa inwentaryzacja przyrodnicza terenu gminy, która tego typu tereny by wskazywała. Można również wnioskować, że przecież duża część gminy jest objęta ochroną w ramach obszaru Natura 2000 oraz Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego. Niestety w przypadku parku krajobrazowego jak do tej pory nie wykonano szczegółowej inwentaryzacji przyrodniczej, stąd też zupełnie nie wiadomo co jest przedmiotem ochrony w tym parku (...) Stąd też należałoby przeprowadzić wnikliwą inwentaryzację przyrodniczą, gdyż teren opracowania jest niezwykle bogaty w przeróżne formy" [zob. Prognoza Oddziaływania..., s. 32]. Wskazano w nim takze, że, jak do tej pory, Plan Zadań Ochronnych dla tego obszaru nie został ustanowiony z RDOŚ, a wśród "najważniejszych problemów ochrony środowiska na analizowanym terenie należy wymienić: Brak małoobszarowych form ochrony przyrody, [...] choć szereg takich miejsc na terenie gminy wypełnia dyspozycję ustawową; Brak dokładnej inwentaryzacji przyrodniczej terenu opracowania"
Autor raportu kończy rozdział smutną dla nas konstatacją: "Po przeprowadzeniu wizji terenowej można stwierdzić, ze na terenie opracowania istnieje kilkaset obiektów (głównie drzew, ale też i skał czy źródeł), które mogłoby pełnić taką funkcję [tj. Pomnika Przyrody], jednak jak do tej pory nie została przeprowadzona szczegółowa inwentaryzacja przyrodnicza tych obiektów" [zob. Prognoza Oddziaływania..., s. 32]. Dlaczego? Dlaczego Brenna w tej kwestii od lat pozostaje w tyle za Górkami? Dlaczego Brenna jest „Siłą natury” jedynie na papierze. Dlaczego zalecenia ekspertów i szlachetne intencje zderzają się z...? No właśnie z czym? Ignorancją, obojętnością, czy złą wolą? Nie wiemy, ale chcielibyśmy, aby coś w tej sprawie się zmieniło
Wykaz pomników przyrody Gminy Brenn
- Poniżej wykaz pomników przyrody Gminy Brenna (większości)
- wykaz powstał na bazie ogólnopolskiej bazy elektronicznej CRFOP
- zob.: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody https://crfop.gdos.gov.pl/CRFOP/search.jsf,
- wykaz pozwala na poznanie dokładnej lokalizacji drzewa
- Zastrzeżenia do wykazu:
- jest aktualny na 2015 rok.
- jest niepełny, brakuje w nim kilku pozycji,
- odnotowano 48 pojedyńczych drzew i skupisk (a także cztery jaskinie- niewymienione niżej), łącznie są to 52 pozycje
- jeden z dębów znajduje się dosłownie na granicy z Górkami Wielkimi (przy Ośrodku Zdrowia), w tym wykazie zaliczany jest do Górek Wielkich (choć zazwyczaj liczymy go jako przedstawiciela Górek Małych)
Comments
Post a Comment